Alfabet rosyjski

Powstanie pisma na Rusi datuje się na wiek X, kiedy przyjęte zostało chrześcijaństwo. Jednak w dalszym ciągu pozostaje to kwestią sporną. Historycy biorą pod uwagę oficjalne pomniki starożytności, powstałe po Chrzcie Rusi, jednak są także dowody na istnienie listu zawierającego litery rosyjskie, sporządzonego przez Słowian jeszcze przez tym ważnym wydarzeniem historycznym.

Oprócz tradycyjnej teorii, według której powstał alfabet rosyjski, istnieją także inne wersje. Na przykład, autor filozoficznej teorii porównał alfabet rosyjski (zawierający litery rosyjskie – 28 i litery alfabetu greckiego), znajdujący się na ścianach Sofijskiej katedry w Kijowie, z hieroglifami, przedstawiającymi położenie księżyca w gwiazdozbiorze w ciągu miesiąca księżycowego. Z tego porównania otrzymano następujące znaczenia : A – Byk, Б – głowa Oriona, В – Orion, Г – Bliźnięta, Д – Rak itd. Ostatnia litera w tym alfabecie, czyli Ω (omega) oznaczała Barana. W taki sposób wyciągnięto wniosek o kosmicznym pochodzeniu alfabetu, a także uznano że wszystkie słowa z języka rosyjskiego posiadają kosmiczną zgodność.

Długa historia alfabetu rosyjskiego

Pierwotnie istniały dwa alfabety – głagolica (od staro-cerkiewno-słowiańskiego głagoł „słowo”) i cyrylica. Jej pochodzenie wyjaśnia się historią, według której bizantyjscy kapłani, bracia Konstanty – Cyryl i Metody, zostali posłani przez bizantyjskiego imperatora, aby nauczali miejscowych mieszkańców nabożeństwa w języku słowiańskim. Następnie, w 863 roku, stworzyli na mocy znaków greckiego alfabetu, alfabet rosyjski składający się z 38 liter, czyli głagolicę.

Na początku X wieku na mocy głagolicy tworzył się nowy alfabet słowiański, zwany cyrylicą, który w większym stopniu odpowiadał właściwościom słowiańskiego systemu fonetycznego. Litery rosyjskiego języka, wchodzące w skład nowego alfabetu, były łatwiejsze w pisowni, cechowały się wyraźnym zarysem i co ważne, oprócz dźwięków, oznaczały także liczby.

Przez pewien czas wykorzystywano obydwa alfabety, lecz stopniowo głagolica wychodziła z użycia, także w związku ze zniknięciem odpowiednich dźwięków (кси, пси, фита, ижица, зело, ять) i za obowiązujący alfabet rosyjski uznano cyrylicę.

W tamtym okresie obowiązywały pewne zasady dotyczące pisowni. Jedną z nich było używanie dużych liter jedynie na początku akapitu. Ponadto każdy pierwszy wiersz akapitu wykańczany był mistrzami, dzięki czemu książki pisane ręcznie wyglądały jak prawdziwe dzieła sztuki. Warto dodać, że bukwica (буквица, inicjał) oprócz tego, że była pięknie ozdabiana, zawierała określony sens.

Nowe reformy

Reformy przeprowadzone podczas panowania patriarchy Nikona w drugiej połowie XVII wieku, dotyczące zasad gramatycznych, doprowadziły do utrwalenia następującego układu liter: А, Б, В, Г, Д, Е, Ж, З, И (z ortograficznym wariantem Й dla dźwięku) [j], І, К, Л, М, Н, О (w dwóch kształtach: «wąskim» i «szerokim»), П, Р, С, Т, У, Ф, Х, Ѡ, Ц, Ч, Ш, Щ, Ъ, Ы, Ь, Ѣ, Ю, Я (w dwóch kształtach: IA и Ѧ), Ѯ, Ѱ, Ѳ, Ѵ.

W takiej formie alfabet rosyjski obowiązywał do następnej reformy, czyli wieku XVIII. Podczas panowania Piotra I w latach 1708-1711 zlikwidowano niektóre znaki, a także zniesiono litery wykorzystywane do zapisu liczb, gdyż stały się one nieaktualne po przejściu na cyfry arabskie. W późniejszym okresie pewne litery przywracano i ponownie znoszono. Do roku 1917 oficjalnie alfabet rosyjski składał się z 35 liter, natomiast faktycznie liter było 37. W skład alfabetu wchodziły następujące litery: А, Б, В, Г, Д, Е (Ё, będące literą szczególną, nie zaliczało się), Ж, З, И (Й -nie liczyło się), І, К, Л, М, Н, О, П, Р, С, Т, У, Ф, Х, Ц, Ч, Ш, Щ, Ъ, Ы, Ь, Ѣ, Э, Ю, Я, Ѳ, Ѵ . Ostatnia litera alfabetu figurowała formalnie, lecz jej użycie stopniowo zanikało.

Historia rosyjskiego piśmiennictwa i alfabetu ma ścisłe powiązania z kulturą państwa rosyjskiego. Co roku w Rosji organizowane są obchody dnia słowiańskiego pisma i kultury rozpoczynające się 24 maja.

Zobacz również w serwisie NSGroup:

• Tłumaczenie rosyjskiego języka i jego specyfika
• Tłumacz rosyjsko-polski w firmie NSGroup