Tłumaczenie rosyjskiego języka i jego specyfika

Najważniejsza dla tłumacza jest umiejętność logicznego lub intuicyjnego zrozumienia tego, co chce powiedzieć cudzoziemiec, jaki jest cel jego wypowiedzi, a także emocje, które temu towarzyszą, niezależnie od tego czy jest to tłumaczenie rosyjskiego czy też innego języka.

Teoria lingwistycznej względności (Humboldt Wilhelm, Edward Sapir, Leo Weisgerber, Benjamin Lee Whorf) głosi, że ludzi mówiący w różnych językach świata, postrzegają świat w odmienny sposób, co jest związane z tym, że każdemu językowi odpowiada inna logika myślenia.

W związku z tym można wyciągnąć wniosek, że tłumacz powinien posiadać umiejętność widzenia świata w różnym kontekście, w zależności od tego, w jakim języku wykonuje tłumaczenie. Dzięki badaniu obcych języków, tłumacz może nabrać nowego spojrzenia na świat i ocenić go z innej perspektywy.

Język rosyjski należy do największej pod względem liczebności rodziny językowej, czyli rodziny indoeuropejskiej. Do grupy języków słowiańskich, oprócz rosyjskiego, zalicza się także języki mu najbliższe, takie jak białoruski, ukraiński, polski, czeski, serbski.

Indoeuropejska rodzina językowa zawiera w sobie również język hiszpański, włoski, mołdawski, portugalski, rumuński, francuski (należący do grupy romańskiej), angielski, niemiecki oraz języki skandynawskie. Języki te, w związku z pokrewieństwem, mają wiele wspólnego z językiem rosyjskim, znacznie więcej niż na przykład druga pod względem liczebności chińsko-tybetańska rodzina językowa i inne rodziny języków spokrewnionych tj. ałtajska, do której zalicza się język azerbejdżański, kazachski, tatarski, turecki, turkmeński, uzbecki, rodzina uralska z językiem węgierskim, fińskim, estońskim oraz rodzina semito-chamicka, zwierająca język arabski, żydowski i etiopski.

Podobieństwo języka rosyjskiego do innych języków słowiańskich pod względem gramatyki, składni czy wymowy w znaczny sposób ułatwia proces tłumaczenia. Doskonałym tego przykładem może być tłumaczenia słowa „dziadek”, które w języku ukraińskim brzmi „dyd”, w białoruskim „dzied”, w polskim „dziad”, a w bułgarskim „diado”. Dzięki temu człowiek, znający jeden z języków słowiańskich, w razie konieczności bez problemu będzie mógł porozumieć się w innych językach, należących do tej grupy, jak również w szybkim czasie nauczyć się każdego z nich.

Bardziej skomplikowanie przedstawia się sprawa z ”dalekimi krewnymi”, czyli językami, które nie należą do grupy słowiańskiej. Języki takie jak angielski, niemiecki, hiszpański, włoski, francuski są dziś na tyle popularne, że istnieje coraz większe zapotrzebowanie na ich tłumaczenie.

W ostatnich latach dużą uwagę poświęca się na badanie bardziej złożonych języków, takich jak japoński czy chiński. Trudności w poznaniu tego języka wynikają z jego specyficznego charakteru. Jednym z przykładów problemów jakie można napotkać podczas poznawania języka chińskiego jest fakt, że przy tekście posiadającym więcej niż 40 000 symboli, niektóre podstawowe dźwięki właściwie się nie różnią. Natomiast w języku japońskim słowa składają się z określonego układu symboli, które łączy jakiś sens (na przykład wyraz metro składa się z trzech hieroglifów, które oznaczają dół, glebę i żelazo). Te wszystkie zasady powodują, że poznanie i nauka tych języków, może przysparzać wiele kłopotów.

Język rosyjski także posiada charakterystyczne właściwości, które wpływają na jakość i poziom trudności tłumaczenia. Do najbardziej specyficznych właściwości jakie możemy napotkać analizując rosyjski tekst należą:

Różnice w kategoryzacji

Chodzi tu przede wszystkim o kategorie gramatyczne, takie jak rodzaje, czasowniki, rodzajniki. Na przykład, problematycznym jest znajdowanie odpowiedników rosyjskich i angielskich czasowników, które odpowiadałyby danym kategoriom. Istnieją także tzw. skryte kategorie. W grupie języków germańskich akcentowana jest przynależność, podczas gdy w języku rosyjskim kategoria przeciwstawna. Może to powodować, że tłumaczenie rosyjskiego będzie stwarzało trudności. Przykładem może służyć także standardowe dzielenie doby na odcinki w języku rosyjskim, niemieckim i angielskim.

Składniowy typ języka

Dla języka rosyjskiego charakterystycznym jest wolny szyk wyrazów w zdaniu, gdzie w każdym wypadku jego sens nie zmienia się, np. On idzie do kina, Do kina idzie on, Idzie do kina on.

Natomiast w innych językach np. w angielskim szyk zdania, tzn. najważniejszych i drugorzędnych członów, jest ściśle określony. W takim wypadku, zmieniając szyk wyrazów, całkowicie zmienia się jego sens, np. He goes to the shop (On chodzi do sklepu), The shop goes to him (Sklep przychodzi do niego). Ważne jest, że w języku angielskim przyimki mogą znajdować się na końcu zdania np. Which of the many word processors are we talking about (O którym z licznych edytorów tekstów mówimy?)

Tłumaczenie języka rosyjskiego komplikuje także obecność czasowników językowych, które nie występują w rosyjskim, o czym trzeba pamiętać wykonując tłumaczenia rosyjsko-polskie. Ponadto w zdaniach złożonych często opuszczane są słowa, które łączą poszczególne wyrazy, tj. ‚który’, ‚że’, np. Mary has written changes to the registry to correct errors it found (Mary zapisała w rejestrze zmiany błędów, które odnalazła).

Dla języka angielskiego charakterystyczne są krótsze formy zdania, odmiennie niż dla rosyjskiego lub niemieckiego.

Przeniesienie idiomów i przysłów

Tłumacząc rosyjski tekst zawierający idiomy, przysłowia i porzekadła trzeba pamiętać, że dosłowne przetłumaczenie wyrazów da nieadekwatny do oczekiwanego rezultat. Ważne jest uwzględnienie, oprócz samego znaczenia wyrażenia, także jego kontekstu i pochodzenia. Ciekawostką może być przykład synonimów słowa pijany (ang. drunk), których liczba – wg amerykańskiego prezydenta Benjamina Franklina – wynosi ponad 200. W takim przypadku oczekuje się od tłumacza znajomości odpowiednich sytuacji, a nie dosłownego tłumaczenia wyrażeń.

Jednym z najczęściej spotykanych problemów podczas tłumaczenia jest to, iż słowa w jednym języku są podobne pod względem wymowy lub pisowni do innych słów, lecz mają zupełnie inne znaczenie, np. wyraz vital w tłumaczeniu z języka niemieckiego oznacza energiczny, natomiast z angielskiego ważny, istotny, życiowy. Dlatego też tak ważna jest doskonała znajomość języków, w których tłumacz dokonuje tłumaczenia. Rosyjski również ma powiązania z innymi językami, co może budzić podobne wątpliwości.

Charakterystyczne wyjątki i właściwości

Sposób opisu zjawisk, przedmiotów itd. jest inny w różnych językach. Na przykład rosyjskiemu słowu ‚noga’ w wielu językach Europy odpowiadają po dwa słowa, odnoszące się do różnych części nogi: (ang.) leg-foot; (niem.) Bein-Fuss; (fr.) pied-jambe.

Innym przykładem jest przypadek określania sum pieniędzy. Rzadko kiedy osoba, posługująca się językiem rosyjskim, oznaczy sumę 1500 rubli jako 15 setek rubli, natomiast np. w języku angielskim fifteen hundred roubles – to całkowicie standardowe wyrażenie.

Ekstralingwistyczne aspekty tłumaczenia

Czasami zdarza się, że w przekładzie na dany język nie występują opisy realiów, których objaśnienie jest konieczne do prawidłowego tłumaczenia. Język rosyjski, powstający przez kilka wieków i mający bogatą symbolikę, w szczególności wymaga znajomości kontekstów kulturowych i historycznych.

Fonologiczna specyfika języka rosyjskiego

Trzeba brać ją pod uwagę podczas tłumaczenia symultanicznego lub konsekutywnego. W języku rosyjskim istnieje wiele przeciwstawnych twardych i miękkich spółgłosek, we francuskim – nosowych i nienosowych spółgłosek, a w angielskim i niemieckim – długich i krótkich samogłosek. Artykulacja osób rosyjskojęzycznych jest stosunkowo płynna, powierzchowna i cechuje się brakiem gardłowych dźwięków.

Dźwięki w rosyjskich słowach mogą występować jako jedna litera, jak również jako połączenie kilku. Konkretny dźwięk jednej litery może się różnić w zależności od jej położenia w słowie, co jest istotne, gdy wykonuje się tłumaczenie rosyjskiego.

Ważne jest również, że w języku rosyjskim, tak jak np. w wietnamskim, znaczenie gramatyczne wyraża się poza słowem, w całym zdaniu, co oznacza że słowo jest praktycznie niezmienne w każdej formie.

Odbywając praktykę w kraju i za granicą, w perfekcyjny sposób poznali język rosyjski. Tłumaczenia wykonywane przez pracujących u nas fachowców, są najwyższej jakości i spełniają standardy międzynarodowe.

Chcąc zamówić tłumaczenie rosyjskiego lub zadać pytanie, można skontaktować się z nami drogą internetową (e-mail znajduje się w zakładce Kontakty). Na Państwa życzenie podamy wycenę, a także termin realizacji zamówienia. Po wysłaniu wiadomości, skontaktujemy się z Państwem w ciągu 1-2 godzin.