Język białoruski to jeden z trzech języków wschodniosłowiańskich. Wraz z rosyjskim jest językiem państwowym w Białorusi, a także jest szeroko rozpowszechniony w niektórych rejonach Polski. W roku 2009 otrzymał status języka dodatkowego w wiejskich gminach Orla i Narewka. Na tych obszarach, białoruską gwarą z silnymi wpływami języka polskiego, posługują się właściwie tylko starsi ludzie, żyjący we wsiach położonych niedaleko granicy z Białorusią. Według danych język białoruski używany jest obecnie przez cztery do siedmiu milionów ludzi. Tak duża liczba osób, posługujących się tym językiem, rodzi konieczność częstego jego tłumaczenia przez specjalistów, takich jak tłumacz polsko-białoruski.
Historia powstawania i rozwoju
Historia języka białoruskiego, tak jak rosyjskiego i ukraińskiego, związana jest z językiem prasłowiańskim. Do połowy wieku XIII język iałoruski rozwijał się na bazie dialektów ogólno-wschodniosłowiańskiego języka kijowskiej Rusi. Także znaczny wpływ na rozwój języka białoruskiego mieli ludzie, działający na rzecz kultury białoruskiej, których imiona weszły na stałe do historii. Jedną z najważniejszych postaci była Jefrosinia Połocka, autorka licznych prac literackich, a także założycielka cerkwi i klasztorów. Inni znani białoruscy działacze to, m.in. biskup Kirył Turowski, poeta i kaznodzieja, a także Kliment Smolatycz, metropolita kijowski czy też Awraamij Palicyn.
Samodzielny język białoruski pojawił się dopiero w XIV wieku, głównie dzięki działaniom naukowców-slawistów. To właśnie na ten wiek datuje się rozdzielenie języka białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego oraz wszystkich ich narodowych dialektów.
Istotny wpływ na kształtowanie się samodzielnego języka białoruskiego miały również starorosyjskie gwary: Radimiczów, Dregowiczów, smoleńskich i połockich Kriwiczów, a także, jak twierdzą niektórzy naukowcy, gwary mieszkańców Północy. Korzystne położenie geograficzne Białorusi spowodowało, że stała się ona miejscem skrzyżowania kultury zachodniej i wschodniej kultury bizantyjskiej.
Język białoruski, będąc jednym z najbardziej rozwiniętych języków na terytorium – stworzonego w XIII wieku – Wielkiego Księstwa Litewskiego, otrzymał status języka państwowego. To właśnie w języku białoruskim, w roku 1529, napisano pierwszy w Europie zbiór praw narodowych, czyli Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego, który był wznawiany w 1566 i 1588 roku.
Język białoruski doskonale pełnił swoje funkcje, nie tylko w życiu codziennym, ale także w sprawach oficjalnych. Na jego podstawie wydawano wszelkie akta prawne i państwowe, a także służył on do prowadzenia korespondencji urzędowej, czy też tworzenia kronik. Język białoruski to również język prozy i poezji, który – dzięki wybitnym twórcom – stał się bardziej powszechny. Jak widać, stopniowo język białoruski wszedł we wszystkie sfery życia.
Bardzo duży wpływ na język białoruski miał również język starorosyjski i polski. W końcu XVI wieku język białoruski został wyparty przez język polski, którego zaczęto używać w życiu państwowym. Taki sam los spotkał język polski, który został na pewien czas zastąpiony rosyjskim. W okresie, gdy język polski był uznawany za państwowy, język białoruski (lub bardziej poprawna nazwa dla tamtego okresu – zachodnio-rosyjski) nie rozwijał się, pozostając jedynie językiem codziennego życia i narodowego folkloru.
W XIX wieku nastąpiło odrodzenie języka białoruskiego. W drugiej połowie tego wieku zaczęły się pojawiać nowe opracowania w sferze literatury, w nowoczesnym białoruskim języku literackim, jak np. humorystyczny poemat w wierszach „Taras na Parnasie” czy „Eneida na odwrotną stronę” Wincentego Rowińskiego. W historii literatury białoruskiej zapisały się także imiona Jankesa Łucziny, Franciszka Bohuszewicza, Wincentego Dunina-Marcinkiewicza i wielu innych autorów, tworzących w tym okresie.
W związku z tym, że pisemna tradycja języka białoruskiego do tego momentu rzeczywiście nie istniała, w wieku XIX białoruski język literacki zaczął powstawać od nowa, na bazie potocznych dialektów przekazywanych drogą ustną, bez bezpośredniego związku z literacko-pisemną tradycją zachodnio-rosyjskiego literackiego i pisemnego języka.
Po roku 1917 nowoczesny literacki język białoruski został oficjalnie uznany i wprowadzono go do użytku w różnych sferach życia. Taki stan rzeczy miał miejsce aż do połowy lat 20tych XX wieku, kiedy to stopniowo zaczął on być wypierany przez język rosyjski. Później, w związku z faktyczną polityką rusyfikacji, białoruski język stracił swoje znaczenie. Większą uwagę do niego zaczęto przywiązywać dopiero w ostatnim dziesięcioleciu istnienia Związku Radzieckiego i, oczywiście, po jego rozpadzie.
Obecnie w oficjalnej sferze i w miastach przeważa nowoczesny rosyjski język literacki, chociaż białoruski stopniowo także się rozpowszechnia. Przytłaczająca większość mieszkańców wsi posługuje się „trasianką”, czyli specyficzną mieszaniną rosyjskiej leksyki z białoruską fonetyką i gramatyką, lecz ludzie starszego pokolenia nadal mówią w tradycyjnym języku białoruskim.
Dialekty języka białoruskiego
W nowoczesnym języku białoruskim, większość naukowców-filologów, wyróżnia dwa podstawowe dialekty – południowo-zachodni i północno-wschodni. Podziału dokonuje się, biorąc pod uwagę występujące różnice fonetyczne. W tym wypadku białoruscy naukowcy dzielą dialekty na dialektalne narzecza i gwary. Na fonetyce bazuje także ortografia języka białoruskiego, gdzie główną zasadą jest zapisywanie słów tak, jak się je słyszy. Co ważne, gramatyka języka białoruskiego jest zbliżona do języka rosyjskiego.
Zapożyczenia z innych języków
W języku białoruskim charakterystyczne jest występowanie w dużej ilości archaicznych słów, pochodzących ze starosłowiańskiego języka, który wyszedł już z użycia w języku rosyjskim czy ukraińskim( np. „wioska”- wieś, „żychar” – mieszkaniec), oraz używanie słów, które dawniej powszechnie wykorzystywano w innych zachodniosłowiańskich językach ( np. „puga” – bicz, „szlub” – ślub, „kachać” – kochać, „cikawy” – ciekawy). Można także wyróżnić obszerną grupę słów, które zapożyczono z języka polskiego, w którym z kolei wzięły się one z łaciny( np.”koler” – kolor, „meta” – cel, „amatar” – miłośnik, „papiera” – papier, „adukacyja” – wykształcenie) oraz słowa zapożyczone z niemieckiego (np.”farba” – farba, „łancug” – łańcuch)
Język białoruski, będąc językiem skomplikowanym, często wymaga tłumaczenia przez fachowców. Firma NSGroup oferuje tłumaczenia z języka polskiego na język białoruski i z języka białoruskiego na język polski. Każdy, pracujący u nas, tłumacz polsko-białoruski posiada wieloletnie doświadczenie i ogromną wiedzę, dzięki czemu jest w stanie tworzyć najwyższej klasy tłumaczenia.